Herbarium Stetinense

Herbarium Stetinense założone w 2013 r przez prof. dr hab. Adama Zająca, em. prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego i prof. dr hab. Agnieszkę Popielę z Uniwersytetu Szczecińskiego. W skład herbarium wchodzą kolekcje: zielnik roślin naczyniowych SZUB, zielnik porostów SZUB-Lichen, zielnik grzybów SZUB-F, zielnik mszaków SZUB-B oraz zbiory niemieckie historyczne (1837-1939). W zasobach Herbarium Stetinense znajduje się obecnie ok. 100 000 okazów, w tym ok. 20 000 grzybów i 8 porostów.

    Mgr Bartosz Kurnicki – pracownik herbarium

Herbarium Stetinense jest pierwszym w dziejach Szczecina zielnikiem zarejestrowanym w Index Herbariorum http://sciweb.nybg.org/science2/IndexHerbariorum.asp. Pełni funkcje jedynego syntetycznego źródła o zasobach Pomorza Zachodniego w odniesieniu do roślin naczyniowych, mszaków i grzybów. Jest jedynym dowodem na obecny i historyczny skład flory i mykobioty, źródłem informacji na temat bioróżnorodności Pomorza Zachodniego, źródłem materiału do badań taksonomicznych, morfologicznych, anatomicznych, ekologicznych itp., źródłem DNA w systematyce molekularnej, a także źródłem odgrywającym ważną rolę w ocenie stopnia zagrożenia podczas opracowywania programów ochrony bioróżnorodności. Na wielorakie znaczenie zielnika zwraca uwagę Konwencja o Różnorodności Biologicznej (Dz.U.184.1532, 6.XI.2002) oraz Konwencja o Międzynarodowym Handlu Zagrożonymi Gatunkami Fauny i Flory (12.XII.1989).

Podobnie jak w przypadku wszystkich zbiorów muzealnych także zbiory zielnikowe staja się z wiekiem coraz cenniejsze. Dobrze wykonany zielnik jest dokumentem ponadczasowym, nigdy się nie starzeje, wręcz przeciwnie – jego wartość wzrasta wraz z wiekiem. Wraz z postępującą degradacją środowiska naturalnego, a co za tym idzie eksterminacją wielu gatunków, a powszechnym wkraczaniem ubikwistycznych gatunków obcych (adwentywnych) do rodzimych flor, zielnik stanowi jedyne dostępne źródło pozwalające na weryfikację i studia porównawcze danych z zakresu systematyki i geografii roślin i grzybów.  Okazy powinny być przechowywane bezterminowo i muszą mieć odpowiednie warunki lokalowe: wymaga to specjalistycznych procedur, materiałów i urządzeń. Arkusze zielnikowe i koperty z materiałami porostowymi i grzybami są przechowywane w specjalnych, szczelnych, metalowych szafach. Aby dodatkowo minimalizować degradację i uszkadzanie materiałów zielnikowych okresowo są przeprowadzane zabiegi wymrażania. W pomieszczeniu zostały zainstalowane osuszacze powietrza. Ograniczanie ryzyka pojawiania się grzybów i owadów utrzymuje się dzięki stałej kontroli wilgotności i temperatury.

Szczególna wartość mają zbiory historyczne uczonych niemieckich i cenne zbiory polskich uczonych badających Pomorze po 1945r. (np. zbiory niemieckie z XIX, zielnik Baenitza, zielnik prof. Ćwiklińskiego, zielnik prof. Stefana Kownasa, zielnik prof. Mariana Ciaciury), a także ważne pod względem taksonomicznym i unikalne w skali kraju opracowane kolekcje naukowe (Carex grupa flava, Elatinaceae, gatunki torfowiskowe Pomorza, grzyby makro i mikroskopowe (patrz niżej), Opegrapha s.l., porosty kserotermiczne Pomorza, porosty Puszczy Bukowej, Drawieńskiego i Wolińskiego Parku Narodowego, Puszczy Goleniowskiej i Puszczy Wkrzańskiej. Wiele z nich to okazy referencyjne cytowane w licznych publikacjach.  SZUB-Lichen oprócz zbiorów pomorskich zawiera unikatową kolekcję z Armenii (zbiory z obszarów jak dotąd nie rozpoznanych pod względem bioty porostów). Około 80% kolekcji to okazy pochodzące z Pomorza Zachodniego, pozostałe to kolekcje z innych terenów Polski, a także ze Skandynawii (Bornholm, Norwegia), obszaru basenu Morza Śródziemnego (Baleary, Sardynia, Płw. Apeniński, Peloponez) oraz Armenii i Rosji (porosty). Zielnik grzybów – SZUB-F – posiada w swoich zasobach ok. 6 tys. okazów grzybów makroskopijnych (macromycetes) i mikroskopijnych (micromycetes), zbieranych od 1989 roku, głównie na terenie Pomorza oraz w innych regionach Polski. Znajdują się w nim bogate kolekcje grzybów makroskopijnych lasów bukowych Ińskiego Parku Krajobrazowego i Wolińskiego Parku Narodowego oraz największe w Polsce zbiory grzybów występujących na torfowiskach wysokich i przejściowych, pochodzące głównie z obszaru północno-zachodniej Polski. W zielniku zdeponowane są okazy bardzo rzadkich i zagrożonych, nie tylko w skali naszego kraju, ale także Europy czy świata, gatunków grzybów, które zostały zaproponowane do ujęcia na Globalnej Czerwonej Liście Grzybów.  Zgromadzone w zielniku zbiory grzybów stanowią nie tylko materiał dokumentujący badania terenowe, ale mogą być również wykorzystywane m.in. do badań porównawczych, opracowań monograficznych rodzajów i rodzin, czy bioty grzybów naszego kraju lub innych regionów świata. Pozyskanie owocników grzybów jest niekiedy bardzo trudne, ze względu na specyficzną biologię tych organizmów. Polega ona na skrytej formie życia grzybni i periodycznym, zwykle krótkotrwałym, formowaniu owocników, po których można stwierdzić obecność grzyba i go zidentyfikować. Specyficzna biologia grzybów i duża liczba podobnych do siebie gatunków, powoduje duże trudności w ich identyfikacji. Zgromadzone materiały w postaci wysuszonych okazów, mogą być wykorzystane do weryfikacji poprawności oznaczenia np. metodami molekularnymi.